Շատերը կարծում են, որ տարիքի հետ մտավոր ունակություններն անխուսափելիորեն մարում են, սակայն Intelligence ամսագրում հրապարակված նոր հետազոտությունը ցույց է տվել, որ ուղեղն առավելագույն արդյունավետության է հասնում շատ ավելի ուշ, քան նախկինում կարծում էին։ Այս շրջանում մարդը համատեղում է վերլուծական մտածողությունը, կյանքի փորձը և էմոցիոնալ կայունությունը, ինչի շնորհիվ նա հատկապես ուժեղ է դառնում բարդ որոշումներ կայացնելու և մարդկանց կառավարելու հարցում։

Չմոռանաք բաժանորդագրվել մեր Telegram ալիքին:

Երբ ինտելեկտը դադարում է երիտասարդների մենաշնորհը լինելուց

Երկար ժամանակ համարվում էր, որ մարդն իր մտավոր գագաթնակետին հասնում է 25–30 տարեկանում։ Այս շրջանում նկատվում է արձագանքման ամենաբարձր արագությունը, լավագույն հիշողությունը և տեղեկատվությունն արագ մշակելու ունակությունը։ Մարզիկներն ավարտում են կարիերան մինչև 30 տարեկանը, շախմատիստները 40-ից հետո զիջում են դիրքերը. այս ամենն ամրապնդում էր այն գաղափարը, որ ուղեղը վաղ է «ծերանում»։

Սակայն Արևմտյան Ավստրալիայի համալսարանի գիտնականներ Ժիլ Ժինյակը և Մարցին Զայենկովսկին որոշեցին ավելի լայն նայել և գնահատեցին ոչ միայն մտածողության արագությունը, այլև 16 հոգեբանական պարամետր, որոնք ազդում են մտքի արդյունավետության վրա։ Դրանց թվում էին ոչ միայն հիշողությունն ու տրամաբանությունը, այլև էմոցիոնալ ինտելեկտը, բարոյական դատողությունը, բարեխղճությունը, փորձառությունների հանդեպ բաց լինելը և ճանաչողական աղավաղումներին դիմակայելու ունակությունը։

Երբ է ուղեղը հասնում իր գագաթնակետին

Արդյունքներն անսպասելի էին. այս հատկանիշներից շատերը տարիքի հետ բարելավվում են: Բարեխղճությունն առավելագույնի է հասնում մոտ 65 տարեկանում, էմոցիոնալ կայունությունը՝ մոտ 75, իսկ կողմնակալ դատողություններին դիմակայելու ունակությունը կարող է աճել նույնիսկ մինչև 80 տարեկանը:

Երբ գիտնականները միավորեցին բոլոր ցուցանիշները մեկ ընդհանուր ինդեքսում, նրանք պարզեցին, որ մարդու ընդհանուր «մտավոր արտադրողականությունը» գագաթնակետին է հասնում 55-60 տարեկանում։ Դրանից հետո սկսվում է աստիճանական անկում, որն ուժեղանում է 75 տարեկանից հետո։ Բայց կարևորն այն է, որ հասուն ուղեղը մտածողության արագության նվազումը փոխհատուցում է փորձով, իմաստությամբ և ավելի լավ էմոցիոնալ ինքնակարգավորմամբ։

Ինչու է հասուն ուղեղն ավելի լավ լուծում խնդիրները

Հետազոտողները նշում են, որ 50 տարեկանից հետո մարդու մոտ ի հայտ է գալիս ավելի կշռադատված որոշումներ կայացնելու, էմոցիաները վերահսկելու և փոխկապակցվածություն տեսնելու ունակություն այնտեղ, որտեղ երիտասարդները հակված են հապճեպ եզրակացությունների: Սա բացատրում է, թե ինչու են առաջնորդների, գիտնականների և ղեկավարների մեծամասնությունը գտնվում հենց այս տարիքային միջակայքում:

Կարդացեք նաև՝ Մոցարտի էֆեկտ. Ինչպես է երաժշտությունն ընդլայնում գիտակցությունը և օգնում ուղեղին ավելի լավ աշխատել

Վառ օրինակների թվում են Չարլզ Դարվինը, ով 50 տարեկանում հրատարակեց «Տեսակների ծագումը», Բեթհովենը, ով 53 տարեկանում գրեց Իններորդ սիմֆոնիան, և Լիզա Սուն, ով 55 տարեկանում AMD-ն վերածեց տեխնոլոգիական հսկայի։ Նրանց օրինակները հաստատում են, որ հասունությունը ոչ թե անկում է, այլ այն շրջանը, երբ ուղեղն աշխատում է հատկապես արդյունավետ։

Տարիքը դատավճիռ չէ, այլ առավելություն

Չնայած ապացույցներին, հասարակության մեջ մինչ օրս ուժեղ է տարիքային կարծրատիպը. 50-ից հետո շատերը ճնշում են զգում և աշխատանքի տեղավորվելիս բախվում դժվարությունների։

Սակայն հետազոտությունն ընդգծում է, որ տարիքը չի արտացոլում իրական մտավոր կարողությունները։ Մտավոր վիճակը կախված է ապրելակերպից, քնից, ֆիզիկական ակտիվությունից և մտավոր ծանրաբեռնվածությունից, այլ ոչ թե ապրած տարիների քանակից։ Հիշեցնենք, որ ֆիզիկական ակտիվությունը թույլ է տալիս ուղեղին երկար ժամանակ պահպանել կենսաբանական երիտասարդությունը։

Հեղինակների եզրակացությունների համաձայն՝ գործատուները պետք է վերանայեն իրենց մոտեցումը «տարիքով» թեկնածուների նկատմամբ։ Նրանց շնորհիվ ընկերությունը ստանում է ոչ միայն փորձ, այլև հոգեբանորեն հասուն միտք, որն ունակ է համակարգային մտածողության և կշռադատված որոշումների։ Այնպես որ, մարդկային բանականության գագաթնակետը, հնարավոր է, ոչ թե երիտասարդությունն է, այլ հասունությունը։