Բոլորը ճանաչում էին ջութակահարին: Նա քայլում էր քաղաքի փողոցներով ու սիրալիր ժպտում իրեն բարևողներին: Մարդիկ հիանում էին նրա հնչյունների կախարդական ելևէջներով, որոնք այնքա՜ն անսպասելի թռիչքներ էին գործում, որ ունկնդրողի հոգում սկսում էր թախծել ջութակը:
Ջութակահարն արթնանում էր շատ վաղ, երբ արևը դեռ նոր էր փորձում ազատվել ամպերի գգվանքներից: Հագնում էր իր բաճկոնը, որի վրայից եկող բույրը հիշեցնում էր անցած օրերում սահող ժամերը, գլխին դնում էր լայնեզր գլխարկը, որն ամեն անգամ խնամքով հանում էր պահարանից, հետո` կերակրում թռչուններին, որոնք արդեն սովորույթի ուժով թռչկոտելիս էին լինում պատուհանի տակ, ապա` վերցնում ջութակն ու դուրս գալիս տանից: Բայց հետաքրքիր մի սովորություն ուներ ջութակահարը. գլխարկն իջեցնում էր մինչև հոնքերն այնպես, որ մարդիկ չտեսնեին իր աչքերը:
Ի՞նչ էր թաքցնում մարդկանցից:
Ապրում էր մենակ: Ոչ ոք չգիտեր` քանի տարեկան է նա. գլխարկը փակում էր դեմքը, իսկ քայլվածքից ոչինչ կռահել հնարավոր չէր, որովհետև մարդկանց հիշողության մեջ նա մնացել է հանդարտ քայլվածքով, խոնարհված գլխով խորհրդավոր մի ջութակահար: Միայն ձեռքերն էին, որոնք կարող էին փոքր ի շատե մատնել տարիքը: Մատները, թեև նուրբ էին ու քնքուշ, բայց հասցրել էին դալկանալ ու խորշոմել. պատկառելի տարիներն իրենց հետքերը թողել էին ձեռքերին:
Խորհրդավոր այս մարդն առեղծված էր բոլորի համար. միշտ լուռ էր ու մտախոհ: Մարդիկ փորձում էին ամեն կերպ նայել նրա աչքերին, բայց անօգուտ էր ամեն մի ջանք, քանզի ջութակահարը չէր խոսում ոչ ոքի հետ. միայն հնչյուններին ականջալուր լինելու դեպքում կարելի կլիներ հասկանալ ջութակահարի ներաշխարհը, այն էլ ոչ բոլորը` միայն նրբազգաց լսելիք ունեցողները:
Նրա տունը, որը գտնվում էր փողոցի վերջնամասում, երկհարկանի էր` շրջապատված գեղեցիկ պարտեզով, ուր կարելի էր գտնել ծաղկի յուրաքանչյուր տեսակ: Պարտեզում` պատշգամբի տակ, դրված էր ծղոտից պատրաստված սեղան ու երկու աթոռ: Երկրորդ աթոռի վրա միշտ դրված էին լինում թարմ ծաղիկներ: Առավոտյան, երբ արթնանում էր, թռչուններին կերակրելուց հետո նստում էր ծղոտե աթոռին, դանդաղ խմում մի գավաթ տաք սուրճ ու անթարթ աչքերով նայում կողքին դրված աթոռին ու քնքուշ ծաղիկներին: Սուրճն այնքան դանդաղ էր խմում, որ թվում էր` սուրճը չի պակասում բաժակից: Նա ուզում էր դանդաղեր այդ պահն այնքան, որ իր աչքի առջև իր մտորումները կերպարներ դառնային: Հաճախ լինում էին պահեր, երբ նա պարզապես անէանում էր իրականությունից ու մտովի սլանում անցյալի՞ թե ապագայի խորքերը: Ժամերով նա կարող էր այդպես նստել, նայել կողքի աթոռին այնպիսի հայացքով, որ կարելի էր կարծել` դիմացը մարդ է նստած: Երբեմն-երբեմն ժպտում էր, թախծում, ձեռքը մեկնում դեպի աթոռը (կարծես ինչ-որ բան էր ուզում բռնել), հետո դանդաղ վերցնում էր ջութակը, մի երկու վայրկյան պահում ձեռքերի մեջ (նա այդպիսի սովորություն ուներ. միանգամից չէր նվագում, նա պետք է զգար ջութակն այն աստիճան, որ նվագելիս ձուլվեին ինքն ու ջութակը), ու նվագում իր սիրած մեղեդին, ուր կարծես հեռվից լսվում էին ծովի ալիքների սիրո շշուկներն ու անցյալում մշուշված երազների անավարտ խոսքերը:
Նվագելիս նա նման էր հողմապտույտից փրկված տերևաթափ ծառի, որը, թեև կենդանի էր մնացել, բայց կորցրել էր կյանքում արդեն ամեն ինչ:
Հետաքրքիր էր . նվագելուց հետո նա կարծես նոր մարդ էր դառնում. ի՞նչ էր տեսնում իր նվագած հնչյունների ու իրականությունից կտրված երազների մեջ:
Երբ վերջացնում էր նվագելն ու զգում իրականության շունչը, վեր էր կենում աթոռից ու գնում տուն: Տանը` գրասեղանի մոտ, նստում էր ժամերով ու ինչ-որ բաներ գրում: Ավարտելուց հետո արագ պահում սեղանի դարակում, փակում բանալիով ու բանալին էլ պահում էր իր մոտ: Ի՞նչ էր նա գրում ու համառորեն թաքցնում` ոչ ոք չգիտեր:
Քաղաքում տարբեր բաներ էին խոսում այս մարդու մասին. ասում էին , որ նա մի ժամանակ եղել է շատ հարուստ, հետո կողոպտել են նրան, նա չի դիմացել իր չքավորությանն ու որոշել է խույս տալ մարդկանցից, թե իբր նա եղել է ազնվական, բայց մի օր հայրը տանից դուրս է արել որդուն այն պատճառով, որ համարձակվել է հեծնել իր ձին, որին սիրում էր խելագարության աստիճան, ասում էին նաև, թե այդ մարդը փախել է հոգեբուժարանից, որտեղ բուժվում էր երկար տարիներ:
Այս բոլոր խոսակցությունները հասնում էին նաև նրա լսելիքին, բայց նա շարունակում էր անտարբերություն դրսևորել մարդկանց յուրաքանչյուր խոսակցությանը: Միայն մի տղա կար, որ հերքում էր բոլոր այս խոսակցությունները. լրագրավաճառն էր, որն ամեն առավոտ նոր լրագրեր էր բերում ջութակահարին ու նրանից, որպես վարձատրություն, ստանում մի կապոց, որում միշտ լինում էր թարմ հաց ու մրգեր:
Քաղաքում շարունակվում էր կյանքն իր ռիթմով: Մարդիկ, սովորության համաձայն, ամեն առավոտ անցնում էին իրենց գործերին. հեռվից լսվում էին չարչիների ձայները, որոնք գովերգում էին իրենց ապրանքները, փողոցի անկյունից` կոշկակարի մուրճի թակոցները, կողքի արհեստանոցից բուրում էր կավի հոտը, ու օդում տարածվում էր կավագործի երգի կցկտուր ձայնը, մի քիչ այն կողմ արդեն տարածվում էր շուկան, որտեղ կար ամեն ինչ, ու ամեն ինչի հետ մեկտեղ կային նաև պատերի տակ նստոտած մուրացկաններ, թափառող ու անտարբեր հայացքներ:
Հերթական մի առավոտ, երբ քաղաքն իր սովորական ռիթմի մեջ էր մտել ու արևն էլ ջանք չէր խնայել իր ճառագայթներով մարդկանց ջերմացնելու, օդում տարածվեց լրագրավաճառ տղայի ահաբեկված ձայնը.
– Ջութակահարը չի շնչու՜մ…
Լուրն արագ տարածվեց քաղաքում .
-Ջութակահարը մահացել է,- ասում էին մեկմեկու ու վազում նրա տան կողմը:
Այդ պահին դժվար էր հասկանալ, թե ով ինչի համար է վազում. մեկը, որ վերջապես կտեսնի նրա տունը, մյուսը` աչքերը, կային նաև այնպիսիները, որոնք իսկապես ցավում էին ջութակահարի համար, իսկ մյուսները` նրա կախարդական հնչյունների:
Նրան գտան պարտեզում` աթոռին նստած, ձեռքին` ջութակը, իսկ կողքի աթոռին դրված էին թարմ ծաղիկներ: Հետաքրքրասերների այն խմբին, որոնք ցանկանում էին տեսնել նրա աչքերը, ջութակահարը հիասթափեցրեց. երբ զգացել էր, որ մահանում է, վերջին վայրկյաններն հասցրել էր փակել աչքերը:
…Արդեն 5 տարի է անցել նրա մահվանից, բայց մարդկանց հիշողության մեջ դեռ շարունակում է մնալ ջութակահարը` իր խորհրդավոր կյանքով ու նույնքան էլ խորհրդավոր մահով:
Քանի որ նա ոչ մի բարեկամ չուներ, պետությունը որոշում է վաճառել նրա բնակարանը և գումարը հատկացնել քաղաքի միակ մանկատանը (այդպես որոշեցին, քանի որ նա իր ողջ կյանքում որևէ մեկին վատ բան չէր արել, և մտածեցին, որ այդ կերպ իսկ առավել հանգիստ կլինի նրա հոգին երկնքում):
Եվ ահա հայտնվում է մեկը, ով նոր էր վերադարձել արտասահմանից, ու պատրաստակամություն է հայտնում գնել տունը, ինչը հետագայում պետք է դառնար քաղաքի հագուստի խոշորագույն կենտրոններից մեկը: Տունը վաճառվում է բավական խոշոր գումարով, որը հատկացվում է մանկանանը: Մանկատան տնօրենը, որը եղել է մեծ ջութակահարի սիրահարը (ջութակահարի ստեղծագործությունները հայտնի էին գրեթե ողջ աշխարհին ու արժանացել էին քմահաճ ունկնդիրների գովասանքներին), իր երախտագիտությունը (առաջին հերթին ջութակահարին) հայտնելու համար մանկատան բակում տեղադրում է նրա արձանը`սպիտակ մարմարից` ձեռքին ջութակը` նվագելիս, որի լարերից երկինք են բարձրանում նոտաները:
Տան վերականգնողական աշխատանքները սկսվել էին: Մի օր էլ, երբ տանից դուրս էին հանում հին իրերը, անզգույշ մի շարժումով գրասեղանն ընկավ գետնին: Թեև հարվածը թույլ էր, բայց քանի որ այն բավական հին էր և փայտը հասցրել էր կորցնել իր ամրությունը, դարակները դուրս թափվեցին: Կտորները տարածվեցին այս ու այն կողմ, իսկ օդում բարձրացան փոշու փոքր սյուներ: Այդ աղմուկից վերև բարձրացավ տանտերը և տեսնելով, որ ընդամենը գրասեղանն է կոտրվել, հանգստացած ուզում էր դուրս գալ սենյակից, երբ հանկարծ փոշու այդ փոքր սյուների միջից աղոտ գծագրվեց մի տետր: Մոտեցավ և բարձրացրեց այն: Բացելով պատահական մի էջ` նա հանդիպեց հետևյալ տողերին. «Ես խոստացա այլևս չնայել մարդկանց…»
-Պարո՛ն. ի՞նչ անենք այս փայտերի կույտը:
Հանկարծակիի գալով իր ծառայողի ձայնից` տանտերն արագ փակեց տետրն ու պահեց ծոցագրպանում: Հետո սկսեց հանձնարարականներ տալ աշխատողներին, իսկ երեկոյան, երբ ոչ ոք այլևս չէր կարող խանգարել իրեն, նա հանեց ծոցագրպանից տետրը, նստեց բուխարու առջև ու բացեց փոշոտված էջերը:
«Ես ծանոթացա քեզ հետ քո հեռավոր հայրենիքում: Դու քո երկրի ծաղիկների նման նուրբ էիր ու քնքուշ: Քայլելիս նմանվում էիր քամուց նազող դալար եղեգի, ու ես ուզում էի ամուր գրկել ու մարմնովս պաշտպանել քեզ ամեն ինչից ու «ոչնչից»: Քո ձայնն այնքա՜ն երգեցիկ էր, որ երբ խոսում էիր, թվում էր` երգում ես ինձ համար ու միայն ինձ համար: Իսկ մատներդ այնքա՜ն նուրբ էին, որ երբ ձեռքդ դնում էիր ձեռքիս, թվում էր` մեղմ զեփյուռն է շոյում մատներս: Մենք ժամերով նստում էինք մեր սիրած ծառի տակ, որի դիմացով հոսում էր պարզ ու մաքուր առվակը, լսում` խոխոջյունը, որը դարձել էր սիրո մե՛ր խոսքը: Դու սիրում էիր, երբ նվագում էի ես: Գլուխդ դնում էիր ուսիս ու մեղեդի դարձած գալիս ու լցվում էիր հոգիս: Ի՞նչը կարող է առավել երջանիկ դարձնել մարդուն, եթե ոչ սիրածդ էակի հուգու թրթիռները…
Սիրում էիր նստել պարտեզիս ծղոտե աթոռին, նվիրածս թարմ ծաղիկների բույրը զգալ ու լսել ջութակիս հնչյունները: Լուռ էինք. ասելու ոչինչ չկար: Ամեն ինչ ասում էի ջութակիս հնչյուններով, իսկ դու` աչքերովդ: Իսկ քո աչքերը… մի՞թե որևէ խոսք ավելի ազդեցիկ կարող է լինել, քան քո աչքերը. նայում էի ու սուզվում աչքերումդ…
Շատ բեմերում եմ տեսել հիացմունքից արբած աչքեր, բայց քո աչքերն ուրիշ էին, հոգի՛ս:
Կարծես մենք հասկանում էինք իրար, հասկանում, որ ձուլվել ենք իրար, ու չկա այլևս երկու դու, կա ընդամենը մի «ես»:
Կարծես այդպես էր, բայց…
Մի օր, երբ մեր սովորական ժամին եկել ու սպասում էի քեզ, ուշացար, ու սիրտս վատ բան զգաց, զգաց, որ դատարկվում է ժամանակը, իմաստազրկվում ամեն ինչ:
….Դու անբուժելի հիվանդ էիր ու էլ երբեք չեկար …
Ու ես խոստացա այլևս չնայել որևէ մեկի աչքերին, որպեսզի իմ աչքերում մնան քո աչքերը…
Ես կգամ քեզ մոտ այն օրը, երբ ուժ կգտնեմ մեջս վերջ տալու կյանքիս…» : Բուխարու մեջ կայծկլտում էր կրակը, ու նրա լույսից աղոտ ուրվագծվում էր տանտիրոջ աչքերը, իսկ տետրի վրա` արցունքի կաթիլները…
[box style=’info’] Դուք նույնպես կարող եք ուղարկել Ձեր ստեղծագործությունները, մտքերը կամ այլ հոդվածներ: Մանրամաներին ծանոթանալու համար սեղմեք այստեղ: [/box]
Գրանցվիր մեր 
