Երբևէ նկատե՞լ ես, թե ժողովի ժամանակ ինչպես է քո ամենաոչ կոմպետենտ գործընկերն ամենաբարձրաձայնը։ Այն մեկը, ում գաղափարները, մեղմ ասած, տրամաբանությունից դուրս են, բայց դրանք ներկայացնում է այնպիսի անսասան վստահությամբ, որ մի պահ սկսում ես կասկածել ինքդ քեզ։ Մինչդեռ դու՝ քո գիտելիքներով ու փորձով, նստում ես մի անկյունում՝ մտքումդ կշռադատելով յուրաքանչյուր բառ՝ վախենալով սխալվել ու հիմար երևալ։
Չմոռանաք բաժանորդագրվել մեր Telegram ալիքին:
Եթե այս իրավիճակը քեզ ծանոթ է, ուրեմն հանգստացի՛ր։ Դու խելագար չես։ Սա իրական, լավ ուսումնասիրված հոգեբանական երևույթ է և ունի անվանում՝ Դանինգ-Քրյուգերի էֆեկտ։ Եվ այո՛, սա է այն գաղտնի «զենքը», որն օգնում է «ապուշներին» հաճախ մեզնից առաջ անցնել։
«Տգիտության պիկ». ինչո՞ւ է անգիտությունը երանություն
Պատկերացրու գիտելիքը որպես լեռ։ Երբ դու բացարձակապես ոչինչ չգիտես որևէ թեմայի մասին, դու լեռան ստորոտին ես։ Սակայն հենց սովորում ես մի երկու պարզ բան, կտրուկ բարձրանում ես մի փոքրիկ բլրի գագաթը։ Հոգեբաններն այս վիճակը պայմանականորեն անվանում են «Տգիտության պիկ» (անգլ.՝ Mount Stupid)։
Այս փոքրիկ բարձունքից դու դեռ չես տեսնում ամբողջ լեռան վիթխարիությունը։ Քեզ թվում է, թե այն, ինչ տեսնում ես, ամբողջն է։ Դու չգիտես, թե իրականում որքան շատ բան դեռ չգիտես։ Եվ հենց այս տգիտությունն է ծնում անսահման ինքնավստահություն։ Ոչ կոմպետենտ մարդը պարզապես չունի այն գիտելիքները, որոնք անհրաժեշտ են սեփական ոչ կոմպետենտ լինելը գիտակցելու համար։
Նրա ուղեղն ասես հուշում է. «Եթե սա այսքան հեշտ է, ուրեմն ես հանճար եմ»։
«Հուսահատության հովիտ». երբ խելացի լինելը խանգարում է
Իսկ ի՞նչ է տեղի ունենում, երբ շարունակում ես սովորել և խորանալ թեմայի մեջ։ Դու սկսում ես տեսնել լեռան իրական մասշտաբները։ Հասկանում ես, թե որքան նրբություններ, բարդություններ ու անհայտներ կան։ Եվ այս գիտակցման հետ քո ինքնավստահությունը կտրուկ անկում է ապրում։ Դու հայտնվում ես «Հուսահատության հովտում»։
Սա այն վայրն է, որտեղ հայտնվում են խելացի, իրազեկ մարդիկ։ Նրանք այնքան լավ են տիրապետում թեմային, որ գիտակցում են սեփական գիտելիքների սահմանները։ Սա է պատճառը, որ իսկական փորձագետները հաճախ ասում են՝ «Ես վստահ չեմ, պետք է ճշտել», մինչդեռ սիրողականը պնդում է՝ «Հարյուր տոկոսով այսպես է»։
Գիտակ մարդը հաճախ տառապում է «Ինքնակոչի համախտանիշով» (Impostor Syndrome)՝ մշտապես անհանգստանալով, որ իրեն կբացահայտեն որպես ոչ բավարար գիտելիքների տեր մասնագետ։ «Ապուշի» մոտ նման խնդիր չկա. նա անկեղծորեն հավատում է իր հանճարին։
Կարդացեք նաև՝ 5 սովորություն, որ մատնում են հիմար մարդուն
Ինչպե՞ս է այս ամենը վերածվում իրական հաջողության
Ցավոք, աշխարհը միշտ չէ, որ գնահատում է իրական գիտելիքը։ Այն հաճախ արձագանքում է վստահությանը։
- Վստահությունը գրավիչ է։ Երբ մարդը խոսում է վստահ, մյուսներն ենթագիտակցորեն ենթադրում են, որ նա գիտի՝ ինչի մասին է խոսում։ Սա նրան դարձնում է ավելի համոզիչ, նրան պաշտոններ են առաջարկում, վստահում են նախագծեր։
- «Ապուշը» գործում է, մինչդեռ հանճարը մտածում է։ Մինչ դու կշռադատում ես բոլոր հնարավոր ռիսկերը, ոչ կոմպետենտ մարդն արդեն գործի է անցել։ Այո՛, նա կարող է տասը սխալ թույլ տալ, բայց տասնմեկերորդ անգամ պատահաբար ինչ-որ բան կստացվի։ Իսկ դու դեռ կլինես վերլուծության փուլում։ Ոչ կատարյալ գործողությունը հաճախ հաղթում է կատարյալ անգործությանը։
- Նրանք չեն վարանում պահանջել։ Ինքնավստահ մարդը չի վարանում պահանջել ավելի բարձր աշխատավարձ, պաշտոնի բարձրացում կամ լավագույն նախագիծը։ Նա հավատում է, որ արժանի է դրան։ Իսկ խելացի մարդը հաճախ սպասում է, որ իրեն կնկատեն ու կգնահատեն, ինչը կարող է երբեք տեղի չունենալ։
Ի՞նչ անել։ Դառնա՞լ ապուշ
Ո՛չ, իհարկե։ Լուծումը գիտելիքներից հրաժարվելը չէ, այլ պարզապես իրավիճակը գիտակցելն ու սեփական վարքագիծը շտկելը։
Հիմնական եզրակացությունը սա է. քո կասկածներն ու անվստահությունը քո ցածր կարողությունների նշանը չեն։ Ընդհակառակը, դրանք հաճախ քո բարձր ինտելեկտի և իրազեկության վկայությունն են։
Բայց թույլ մի՛ տուր, որ քո իսկ խելքը քեզ հետ պահի։ Հաջորդ անգամ, երբ հիանալի գաղափար ունենաս, բայց վարանես այն բարձրաձայնել, հիշի՛ր քո ինքնավստահ գործընկերոջը։ Վերցրու քո գիտելիքները, քո փորձը և դրանց ավելացրու նրա կույր խիզախությունից գոնե մի կաթիլ։
Մի՛ վախեցիր երբեմն հայտնվել «Տգիտության պիկում»։ Չէ՞ որ հենց այդտեղից են սկսվում մեծ գործերը։
Համաձա՞յն ես։ Կիսվի՛ր այս հոդվածով, եթե դու էլ ես նկատել այս պարադոքսը քո կյանքում։
Գրանցվիր մեր 
