Պատկերացրե՛ք մի պահ։ Արթնանում եք, նայում հայելուն և տեսնում ինքներդ ձեզ։ Գիտեք ձեր անունը, գիտեք՝ ինչպես սուրճ պատրաստել, ճանաչում եք ձեր կողքին քնած մարդուն։ Բայց երբ փորձում եք վերհիշել ձեր հարսանիքի օրը, ավարտական երեկոն կամ թեկուզ երեկվա ընթրիքի համը, մտքում միայն դատարկություն է։ Ոչ մի պատկեր, ոչ մի զգացմունք, ոչ մի հիշողություն։

Չմոռանաք բաժանորդագրվել մեր Telegram ալիքին:

Սա հոլիվուդյան թրիլերի սցենար չէ։ Սա Սյուզի ՄակՔինոնի և նրա նման մի քանի տասնյակ մարդկանց առօրյան է, որոնք ունեն մարդկությանը հայտնի ամենախորհրդավոր նյարդաբանական վիճակներից մեկը։

Սա ամնեզիա չէ. սա շատ ավելի տարօրինակ է

Երբ լսում ենք «հիշողության կորուստ», սովորաբար մտաբերում ենք ամնեզիան՝ մի վիճակ, երբ մարդը վնասվածքի կամ շոկի հետևանքով մոռանում է, թե ինքն ով է։ Սակայն Սյուզիի դեպքը բոլորովին այլ է։ Նա հիանալի գիտի, թե ով է։ Նա գիտի փաստեր իր կյանքի մասին, ինչպես կիմանար դրանք որևէ կողմնակի մարդ՝ կարդալով նրա կենսագրությունը։

Նա գիտի, որ ամուսնացել է (սա փաստ է)։
Բայց նա չի կարող վերապրել այդ օրվա հուզմունքը, զգալ հարսանեկան զգեստի ծանրությունը կամ հիշել ամուսնու հայացքը (սա փորձառություն է)։

Այս վիճակը գիտության մեջ հայտնի է որպես SDAM (Severely Deficient Autobiographical Memory)՝ «Ավտոկենսագրական հիշողության խիստ անբավարարություն»։ Այս մարդկանց մոտ պահպանված է սեմանտիկ հիշողությունը (փաստեր, ընդհանուր գիտելիքներ), սակայն բացակայում է էպիզոդիկ կամ ավտոկենսագրական հիշողությունը, որը մեր անձնական պատմությունների, զգացմունքների և փորձառությունների շտեմարանն է։

Ինչպե՞ս է ապրում մարդն առանց անձնական հիշողությունների

Սյուզիի համար անցյալը նման է մի գրքի, որի մասին նա միայն լսել է, բայց երբեք չի կարդացել։

• Լուսանկարներ։ Նա կարող է նայել իր մանկության լուսանկարին և ասել. «Այո՛, սա ես եմ», սակայն ոչինչ չի զգում։ Այդ օրվա հետ կապված ոչ մի ջերմություն, ոչ մի հիշողություն չի արթնանում։
• Ճանապարհորդություններ։ Նա կարող է ամուսնու հետ մեկնել Փարիզ, տեսնել Էյֆելյան աշտարակը, բայց մի քանի շաբաթ անց կհիշի միայն փաստը, որ եղել է Փարիզում, սակայն բոլորովին չի հիշի այնտեղ ապրած զգացումները կամ հիացմունքը։
• Ապագա։ Ամենազարմանալին այն է, որ այս վիճակը ազդում է նաև ապագայի ընկալման վրա։ Քանի որ մենք ապագան կառուցում ենք մեր անցյալի փորձառությունների հիման վրա, SDAM ունեցող մարդիկ չեն կարողանում մտովի «տեսնել» կամ մանրամասնորեն պլանավորել իրենց ապագան։ Նրանց կյանքն անցնում է բացառապես ներկա ժամանակով։

Գիտությունն ընդդեմ առեղծվածի. ի՞նչ է տեղի ունենում ուղեղում

Գիտնականները դեռևս ամբողջությամբ չեն հասկանում SDAM-ի պատճառները, բայց հիմնական «կասկածյալը» հիպոկամպն է՝ ուղեղի այն հատվածը, որը պատասխանատու է հիշողությունների ձևավորման և պահպանման համար։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ SDAM ունեցող մարդկանց մոտ հիպոկամպը կարող է լինել մի փոքր ավելի փոքր կամ պակաս ակտիվ, քան միջին վիճակագրական մարդու մոտ։

Սակայն սա դեռ ամբողջական պատասխանը չէ։ Առեղծվածը մնում է՝ ինչպե՞ս կարող է ուղեղի այդքան փոքր տարբերությունը հանգեցնել մարդկային փորձառության այսքան հիմնարար փոփոխության։

Եթե դու քո հիշողությունները չես, ապա ո՞վ ես դու

Սա այն հարցադրումն է, որը Սյուզիի պատմությունը դարձնում է ոչ միայն բժշկական դեպք, այլև խորը փիլիսոփայական քննարկման առարկա։ Ընդունված է համարել, որ մենք մեր հիշողությունների հանրագումարն ենք։ Մեր ուրախություններն ու վշտերը, սերերն ու կորուստներն են կերտում մեր ինքնությունը։

Կարդացեք նաև՝ Հիշողությունները կարող են ժառանգաբար փոխանցվել, և գիտնականները պարզել են, թե ինչպես

Սակայն Սյուզիի օրինակը ստիպում է կասկածի տակ դնել այդ ամենը։ Նա ունի անհատականություն, բնավորություն, հումորի զգացում, սիրում է իր ամուսնուն և վայելում է կյանքը ներկա պահին։ Նրա ինքնությունը գոյություն ունի՝ անկախ անցյալի հիշողություններից։

Գուցե մենք ավելին ենք, քան պարզապես մեր հիշողությունները։ Գուցե ինքնությունը կառուցվում է ոչ թե անցյալում, այլ այստեղ և հիմա՝ ամեն վայրկյան կայացրած մեր որոշումներով և զգացմունքներով։

Սյուզի ՄակՔինոնի պատմությունը ստիպում է վերաիմաստավորել մարդ լինելու էությունը և երախտապարտ լինել այն անգին պարգևի՝ մեր անցյալը հիշելու և վերապրելու կարողության համար, որը մենք հաճախ համարում ենք ինքնին հասկանալի։