Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչու ձեր կյանքի նույնիսկ ամենավառ և հաճելի պահերը ժամանակի ընթացքում կարող են խամրել, և ինչու ցավոտ կամ տհաճ հիշողությունները կարող են երկար տարիներ մնալ ձեր հիշողության մեջ: Կարծես մեր ուղեղն այնպես է կառուցված, որ բացասական իրադարձություններն ավելի ուժեղ դրոշմվեն մտքում, քան դրականները: Բայց ինչո՞ւ է այդպես: Եկեք դրա համար դիմենք հոգեբանությանը և նեյրոբիոլոգիային:

Չմոռանաք բաժանորդագրվել մեր Telegram ալիքին:

Էվոլյուցիոն պատճառ

Էվոլյուցիոն տեսանկյունից բացասական իրադարձությունները հիշելու կարողությունը կենսական նշանակություն ունեցավ գոյատևման համար: Մեր նախնիները, որոնք ապրում էին վայրի բնության մեջ, ամեն քայլափոխի վտանգի առաջ էին կանգնում։ Նրանք, ովքեր հիշում էին սպառնալիքները, ինչպիսիք են գիշատիչները կամ վտանգավոր վայրերը, ավելի հավանական էր, որ ողջ մնան: Ուստի ուղեղը սկսեց ավելի մեծ նշանակություն տալ բացասական իրադարձություններին՝ դրանք ավելի արագ ճանաչելու և ապագայում խուսափելու համար։ Այս մեխանիզմը մինչ հիմա գործում է մեր ուղեղում, թեև ժամանակակից սպառնալիքներն ու սթրեսները շատ դեպքերում այլևս կապված չեն ֆիզիկական վտանգի հետ։

Նեյրոբիոլոգիական ասպեկտ

Երբ մենք հանդիպում ենք ինչ-որ տհաճ կամ սթրեսային բանի, մեր ուղեղը ակտիվորեն արձագանքում է՝ ազատելով սթրեսի հորմոններ, ինչպիսիք են ադրենալինը և կորտիզոլը: Այս հորմոնները ուժեղացնում են ուղեղի որոշ հատվածների, հատկապես նշաձև մարմինը, որը պատասխանատու է էմոցիաների մշակման համար: Նշաձև մարմնի ակտիվության ավելացումն օգնում է ձեզ ավելի լավ հիշել իրադարձությունը, ինչը նույնպես ազդում է հիպոկամպուսի աշխատանքի վրա, որը կապված է հիշողության հետ:

Դրական իրադարձությունները նույնպես խթանում են հորմոնների արտազատումը, ինչպիսին է դոֆամինը, որը պատասխանատու է հաճույքի և մոտիվացիայի համար: Այնուամենայնիվ, դրա ազդեցությունը ավելի նվազ է, քան սթրեսի հանդեպ արձագանքը: Սա բացատրում է, թե ինչու հաճելի հիշողությունները կարող են ավելի քիչ վառ թվալ կամ ավելի արագ անհետանալ, քան բացասականները:

Բացասական աղավաղում

Մեր ուղեղը ծրագրված է ավելի շատ ուշադրություն դարձնել բացասականությանը: Այս երևույթը հայտնի է որպես բացասական աղավաղում: Դա արտահայտվում է նրանով, որ մենք հակված ենք ավելի շատ կենտրոնանալ մեր կյանքի բացասական կողմերի վրա և ավելի շատ կարևորել դրանք։ Օրինակ, եթե աշխատավայրում ձեզ 9 անգամ գովել են և 1 անգամ քննադատել, հենց այս քննադատությունն է, որ կարող է խրվել ձեր գլխում։

Այս աղավաղումը կարելի է դիտարկել որպես պաշտպանական մեխանիզմ. եթե կենտրոնանանք բացասականի վրա, կարող ենք ավելի լավ պատրաստվել ապագա սպառնալիքներին: Այնուամենայնիվ, այսօրվա աշխարհում, որտեղ սթրեսը հաճախ հոգեբանական է, քան ֆիզիկական, այս աղավաղումը կարող է ավելի շատ վնաս հասցնել, քան օգուտ:

Կարդացեք նաև՝ «Ռինգելմանի էֆեկտը»: Ինչո՞ւ պետք է հույսդ դնես միայն ինքդ քեզ վրա

Սոցիալական ճնշում

Մշակութային և սոցիալական գործոնները նույնպես իրենց դերն ունեն։ Հասարակության մեջ ընդունված է ավելի շատ քննարկել խնդիրները և բողոքել ինչ-որ բանից, քան կիսվել դրական պահերով: Նորությունները, սոցիալական ցանցերը և նույնիսկ ընկերների հետ մեր զրույցները հաճախ կենտրոնանում են բացասական իրադարձությունների վրա: Արդյունքում, սա մեծացնում է բացասականի ընկալումը և ավելացնում է վատ հիշողությունները հիշելու ուղեղի արդեն գոյություն ունեցող նախատրամադրվածությունը:

Ինչպե՞ս պայքարել այս երևույթի դեմ

Թեև դժվար է ամբողջությամբ վերացնել բացասականության հակումը, բայց կարելի է սովորել ավելի լավ կենտրոնանալ դրականի վրա: Ահա մի քանի խորհուրդ.

1. Երախտագիտության պրակտիկա: Պարբերաբար գրեք կամ մտածեք ձեր օրվա հաճելի պահերի մասին, որոնց համար շնորհակալ եք: Սա օգնում է զարգացնել դրականի վրա կենտրոնանալու սովորությունը:
2. Մեդիտացիա և գիտակցվածություն: Այս պրակտիկաները օգնում են ավելի լավ կառավարել սեփական էմոցիաներն ու ուշադրությունը, ինչը նվազեցնում է բացասականի ազդեցությունը:
3. Մտքերի վերաձևակերպում: Բացասական իրադարձություններին անդրադառնալու փոխարեն, փորձեք դրանք վերափոխել դրական ձևով կամ դասեր փնտրեք, որոնք կարելի է քաղել դրանցից:

Վատ բաները լավ բաներից ավելի լավ հիշելու մեր հակվածությունը խորը էվոլյուցիոն արմատներ ունի և հիմնված է ուղեղի կենսաբանական գործընթացներով: Այնուամենայնիվ, իմանալով այս յուրահատկության մասին և աշխատելով փոխել մեր ուշադրությունը, մենք կարող ենք սովորել ավելի շատ գնահատել կյանքի դրական կողմերը և նվազեցնել բացասականության ազդեցությունը մեր ընկալումների վրա: