Կան երևույթներ, որոնց մենք բախվում ենք ամեն օր, բայց հազվադեպ ենք մտածում դրանց պատճառների մասին։ Սակայն գիտությունը կարող է բացատրել ամեն ինչ՝ սկսած ձյան փաթիլի կառուցվածքից մինչև այն, թե ինչպես են մեր բույսերը դիմանում հայաստանյան սառնամանիքներին։
Չմոռանաք բաժանորդագրվել մեր Telegram ալիքին:
Ձմռանը մենք վայելում ենք առաջին ձյան հմայքը, լեռնային հանգստավայրերի շունչն ու տան հարմարավետությունը։ Բայց արդյո՞ք երբևէ խորհել եք, թե ինչու է սառույցը սահուն կամ ինչու են մեր բարձրադիր գոտիներում եղևնիները միշտ կանաչ մնում։
Ինչո՞ւ է սառույցը սահուն, իսկ փաթիլները՝ եզակի
Երբ դրսում ձյուն է գալիս, այդ ձմեռային կախարդանքի հետևում թաքնված է ջրի զարմանալի ֆիզիկական քիմիան։ Սառույցն ու ձյունը բարդ մոլեկուլային գործընթացների արդյունք են, որոնց կենտրոնում ջրածնային կապերն են և H₂O մոլեկուլի կառուցվածքը։
Ինչո՞ւ է սառույցը սահուն։ Երկար ժամանակ կարծում էին, որ սառույցը սահում է ճնշման պատճառով (օրինակ՝ երբ կանգնում ենք դրա վրա), որից ջուրն իբր հալվում է և ստեղծում շերտ։ Սակայն ժամանակակից գիտությունը պարզել է՝ սառույցի մակերեսին միշտ գոյություն ունի մի հատուկ «կվազիհեղուկ շերտ»։
«Մակերևույթի մոլեկուլներն ունեն ավելի քիչ ջրածնային կապեր, քան բյուրեղի ներսում, ուստի դրանք ավելի շարժուն են։ Այս «հալված կեղևը» թույլ է տալիս սահել նույնիսկ առանց մեծ ճնշման։ Հետաքրքիր է, որ սահելու համար ամենաիդեալական ջերմաստիճանը -7 °C-ն է»։
Ձյունափաթիլները բնության իսկական ճարտարապետական գործեր են։ Յուրաքանչյուր փաթիլ ունի վեցաթև համաչափություն, բայց երկու միանման փաթիլ գտնելն անհնար է։ Դա նրանից է, որ փաթիլի ձևը կախված է այն ճանապարհից, որն նա անցնում է ամպի միջով դեպի երկիր։
- -2 °C-ում առաջանում են հարթ թիթեղիկներ։
- -5 °C-ում՝ ասեղնաձև բյուրեղներ։
- -15 °C-ում՝ ամենանրբագեղ աստղաձև պատկերները։
Ցրտի ֆիզիկան. Ինչո՞ւ է Հայաստանում ձմեռ, իսկ Ավստրալիայում՝ ամառ
Տարվա եղանակների փոփոխությունը պայմանավորված է ոչ թե Արեգակից ունեցած հեռավորությամբ, այլ Երկրի առանցքի թեքությամբ, որը կազմում է մոտ 21°։ Երկիրը կարծես «կողքի թեքված» է պտտվում։
Սրա պատճառով արևի ուղիղ ճառագայթները տարվա տարբեր ամիսներին տարբեր կերպ են բաշխվում հյուսիսային և հարավային կիսագնդերի միջև։ Հենց այդ պատճառով, երբ մեզ մոտ՝ Հայաստանում, ձմեռային արևադարձ է (դեկտեմբերի 22), հարավային կիսագնդում սկսվում է շոգ ամառը։
Կարդացեք նաև՝ Մտքի կախարդանք. Հետաքրքիր ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ փաստեր, որոնք ձեզ կզարմացնեն
Իսկ որտեղի՞ց են հայտնվում նախշերը պատուհաններին։ Դա տեղի է ունենում, երբ սենյակի խոնավ օդը հպվում է սառը ապակուն (0 °C և ցածր) և միանգամից վերածվում բյուրեղների՝ շրջանցելով հեղուկ փուլը։ Այդ նախշերը կոչվում են դենդրիտներ։
Ինչպե՞ս են բույսերը գոյատևում հայկական լեռնաշխարհի ցրտին
Հայաստանի բնությունը ձմռանը կարծես քնում է, բայց իրականում բույսերը բարդ պաշտպանական մեխանիզմներ են միացնում։
- Էկոնոմ ռեժիմ. Ծառերը դանդաղեցնում են նյութափոխանակությունը և մտնում «ձմեռային քնի» մեջ։
- Տերևաթափ. Լայնատերև ծառերը թափում են տերևները, որպեսզի խնայեն ջուրը, քանի որ սառած հողից ջուր ստանալը գրեթե անհնար է։
- Բնական «հակասառեցում». Բույսերի բջիջներում կուտակվում են շաքարներ, որոնք թույլ չեն տալիս ներքին հեղուկին սառչել։
Ինչո՞ւ են եղևնիները միշտ կանաչ։ Նրանց փշերը նույն տերևներն են, բայց փոքր մակերեսով և պատված մոմե շերտով։ Սա թույլ է տալիս նվազագույնի հասցնել խոնավության կորուստը։ Բացի այդ, ձնածածկույթը ծառայում է որպես տաք «վերմակ». ձյան տակ ջերմաստիճանը կարող է լինել 0 °C, նույնիսկ եթե դրսում -20 °C է։
Ձմեռային զբոսանքների օգուտը. Իրականո՞ւմ օդը թարմ է
Հայաստանի լեռնային օդը ձմռանը հատկապես օգտակար է։ Այն զուրկ է ալերգեններից և հագեցած է թթվածնով։
Ինչպես է ցուրտ օդը ազդում օրգանիզմի վրա.
- Անոթների մարզում. Ցուրտը ստիպում է անոթներին սեղմվել և ընդլայնվել, ինչը բարելավում է դրանց առաձգականությունը։
- Մետաբոլիզմ. Ցրտին օրգանիզմն ավելի շատ էներգիա է ծախսում տաքանալու համար, ինչն արագացնում է նյութափոխանակությունը։
- Հորմոններ. Ձյունից անդրադարձող պայծառ լույսը խթանում է սերոտոնինի (ուրախության հորմոն) և վիտամին D-ի արտադրությունը։
Գիտական հետազոտությունները փաստում են, որ նույնիսկ 30 րոպե ձմեռային զբոսանքը բարելավում է հիշողությունը և կենտրոնացումը։
Խորհուրդ. Որպեսզի զբոսանքը միայն օգուտ տա, ընտրեք բազմաշերտ հագուստ և աստիճանաբար երկարացրեք դրսում անցկացվող ժամանակը:
Գրանցվիր մեր 
