Քայլում եք փողոցով, զրուցում ընկերոջ հետ, և հանկարծ ձեզ համակում է մի անբացատրելի զգացողություն. դուք հաստատ գիտեք, որ արդեն եղել եք այս իրավիճակում։ Նույն խոսքերը, նույն լույսը, նույն զգացումը։ Մի՞թե սա հուշում է անցյալ կյանքից, թե՞ «Մատրիցայի» հերթական խափանումն է։

Չմոռանաք բաժանորդագրվել մեր Telegram ալիքին:

Խուճապի մի՛ մատնվեք։ Թեև այս զգացողությունները կարող են թվալ առեղծվածային կամ նույնիսկ վախեցնող, իրականում դրանք մեր ուղեղի աշխատանքի հետաքրքիր դրսևորումներ են։ Գիտնականներն արդեն սկսել են գտնել այս տարօրինակ, բայց զարմանալիորեն տարածված երևույթների բացատրությունները։

Եկեք բացահայտենք 5 ամենատարածված զգացողությունները, որոնք բոլորս էլ երբեմն ապրում ենք։

1. Դեժավյու (Déjà Vu)․ «Ես սա արդեն տեսել եմ»

Ի՞նչ է սա։ Այն հզոր զգացողությունը, թե միանգամայն նոր իրավիճակը ձեզ արդեն քաջ ծանոթ է։

Ինչո՞ւ է առեղծված թվում։ Զգացողությունն այնքան իրական է, որ մարդիկ հաճախ այն կապում են մարգարեական երազների կամ նախորդ կյանքերի հետ։

Իրականում ի՞նչ է տեղի ունենում։ Պատկերացրեք, որ ձեր ուղեղը գերհզոր համակարգիչ է, որն անընդհատ դասակարգում է հիշողությունները։ Դեժավյուն նման է մի փոքրիկ վրիպման։ Երբ դուք նոր տպավորություն եք ստանում, ուղեղը երբեմն սխալմամբ այն ուղարկում է ոչ թե կարճաժամկետ, այլ միանգամից երկարաժամկետ հիշողությունների բաժին։ Արդյունքում ձեր գիտակցությունը շփոթվում է՝ նոր տեղեկությունն ընկալելով որպես հին, վաղուց մոռացված հիշողություն։ Այնպես որ, ձեզ հետ ամեն ինչ կարգին է, պարզապես ձեր ուղեղի «ֆայլային համակարգն» է մի պահ վրիպել։

2. Ժամեվյու (Jamais Vu)․ «Երբեք չտեսնվածը»

Ի՞նչ է սա։ Դեժավյուի ճիշտ հակառակը։ Երբ դուք նայում եք շատ ծանոթ բառի, դեմքի կամ վայրի, և այն ձեզ համար հանկարծ դառնում է բոլորովին անծանոթ ու օտար։ Երբևէ երկար նայե՞լ եք «աթոռ» բառին, մինչև այն կորցրել է իր իմաստը և վերածվել պարզապես տառերի տարօրինակ հավաքածուի։ Ահա, դա ժամեվյուն է։

Իրականում ի՞նչ է տեղի ունենում։ Սա ուղեղի ժամանակավոր «իմաստային հագեցվածության» (semantic satiation) նշան է։ Երբ դուք չափից շատ եք կենտրոնանում միևնույն բանի վրա, ուղեղի այն հատվածները, որոնք պատասխանատու են դրա ճանաչման համար, կարծես «անջատվում են» մի քանի վայրկյանով՝ կորցնելով կապը հիշողության հետ։ Սա ուղեղի միջոցն է ասելու. «Խնդրում եմ, մի պահ դադար տուր»։

3. L’esprit de l’escalier․ «Հետին թվով եկած սուր միտք»

Ի՞նչ է սա։ Ֆրանսերենից թարգմանաբար՝ «աստիճանների վրա ծնված միտք»։ Վիճաբանությունն ավարտվել է, դուք արդեն հեռանում եք, և հենց այդ պահին ձեր մտքին է գալիս այն կատարյալ, սուր և ջախջախիչ պատասխանը, որը պետք է տայիք 10 րոպե առաջ։

Իրականում ի՞նչ է տեղի ունենում։ Սա մարդկային փորձառության ամենահիասթափեցնող, բայց և ամենանորմալ երևույթներից է։ Լարված իրավիճակներում մեր ուղեղն անցնում է «պայքարիր կամ փախիր» ռեժիմի՝ կենտրոնանալով ոչ թե սուր մտքի, այլ պաշտպանվելու վրա։ Երբ լարվածությունն անցնում է, և դուք հանգստանում եք, ուղեղի ստեղծագործական և լեզվական կենտրոնները նորից ակտիվանում են՝ վերջապես գտնելով այն «իդեալական» պատասխանը։

4. «Լեզվի ծայրին» երևույթը (Presque Vu)․ «Հենց լեզվիս ծայրին է…»

Ի՞նչ է սա։ Այն զգացողությունը, երբ դուք հաստատ գիտեք որևէ բառ կամ անուն, կարող եք նկարագրել այն, գիտեք, թե որ տառով է սկսվում, բայց ոչ մի կերպ չեք կարողանում հիշել։ Այն կարծես թաքնվել է ձեր մտքի անկյունում և հրաժարվում է դուրս գալ։

Իրականում ի՞նչ է տեղի ունենում։ Սա նման է ուղեղի «ցանցային խնդրի»։ Ձեր հիշողության մեջ բառի իմաստը (սեմանտիկ հիշողություն) և բառի հնչողությունը (ֆոնոլոգիական հիշողություն) պահպանվում են տարբեր տեղերում։ Երբեմն դրանց միջև կապը ժամանակավորապես խզվում է։ Դուք գիտեք, թե ինչի մասին է խոսքը, բայց չեք կարողանում «բեռնել» դրա ձայնային ֆայլը։

Կարդացեք նաև՝ Ի՞նչ է դեժավյուն։ Ինչո՞ւ ենք մենք դեժավյու ապրում

5. Հիպնագոգիկ ցնցում․ «Քնի մեջ ընկնելու զգացողությունը»

Ի՞նչ է սա։ Հենց այն պահին, երբ սկսում եք ննջել, հանկարծ զգում եք, որ ընկնում եք անդունդը, և ձեր մարմինը կտրուկ ցնցվում է՝ ստիպելով արթնանալ։

Իրականում ի՞նչ է տեղի ունենում։ Սա ամենատարածվածներից մեկն է։ Երբ դուք քնում եք, ձեր մկանները սկսում են ամբողջությամբ թուլանալ։ Երբեմն ձեր ուղեղը մկանների այս արագ թուլացումը սխալմամբ ընկալում է որպես իրական ընկնելու նշան։ Որպես պաշտպանական ռեակցիա՝ այն կտրուկ ազդանշան է ուղարկում մկաններին՝ «Արթնացի՛ր, վտանգ կա», որպեսզի կարողանաք «բռնվել» ինչ-որ բանից։ Արդյունքում մարմինը կտրուկ ցնցվում է։

Այնպես որ, հաջորդ անգամ, երբ այս զգացողություններից որևէ մեկն ապրեք, մի՛ անհանգստացեք։ Ձեր ուղեղը պարզապես ցույց է տալիս, թե որքան բարդ ու զարմանահրաշ մեխանիզմ է այն։

Իսկ դուք այս զգացողություններից ո՞րն եք ամենահաճախն ապրում կամ ապրել։ Կիսվեք այս հոդվածով ընկերների հետ և տեսեք՝ արդյո՞ք նրանք էլ կճանաչեն իրենց այս նկարագրությունների մեջ։